Dibynadwy
Wrth benderfynu a yw’r ffynhonnell yn ddibynadwy, bydd angen ystyried y canlynol:
- Bod yn niwtral, peidio ag ochri gyda neb.
- Cael budd o ryw fath o ganlyniad i hyrwyddo neu ddiogelu diddordeb.
- Rhagdybiaeth neu syniad sydd gan rywun yn barod am beth, person neu grŵp o bobl, ac sy’n seiliedig ar gred bersonol.
- arbenigedd
Didueddrwydd
Mae didueddrwydd yn golygu gofyn cwestiynau penodol.
- A yw ffynhonnell yn ochri gyda rhywun penodol?
- A oes rheswm neu gymhelliad i wyrdroi'r gwir, neu geisio perswadio pobl i feddwl mewn ffordd arbennig?
Os 'nac ydy' a 'nac oes' yw'r atebion i'r cwestiynau hyn, yna mae hi'n debygol o fod yn ffynhonnell ddiduedd.
Question
Sut fyddet ti’n canfod a yw sefydliad yn ddiduedd?
Ychydig iawn o sefydliadau sy’n gwbl niwtral. Os yw’n bosibl, ceisia edrych a yw’r sefydliadau rwyt ti wedi eu rhestru yn ddiduedd drwy ymchwilio ar-lein.
Enghraifft bywyd go iawn
Mae Médicins Sans Frontières/Doctors Without Borders (MSF) yn helpu pobl ym mhob cwr o’r byd drwy roi cymorth meddygol brys i bobl sydd wedi cael eu heffeithio gan wrthdaro a thrychinebau. Maent yn dweud eu bod yn ddiduedd, yn annibynnol ac yn niwtral. Mae’r ffaith eu bod yn niwtral yn achub bywydau. Enghraifft arall yw’r Groes Goch.
Buddiant breintiedig
Ffordd arall o weld pa mor ddibynadwy yw ffynhonnell yw drwy benderfynu a oes ganddi fuddiant breintiedig mewn rhywbeth.
Hynny yw, a yw’r ffynhonnell yn cael budd o ryw fath drwy ddiogelu neu hyrwyddo’r diddordeb hwnnw? Mae buddiant breintiedig yn gallu cynnwys:
- gwneud arian
- cadw awdurdod
- datblygu enw da
Tuedd
Gallai tuedd ffynhonnell fod yn seiliedig ar:
- agwedd unochrog, sy’n anwybyddu tystiolaeth a fyddai'n gallu gwrth-ddweud barn benodol
- diffyg safbwynt niwtral cryf
- peidio â chadw meddwl agored a fuasai'n gallu arwain at Barn anffafriol nad yw’n seiliedig ar reswm neu brofiad go iawn.
Arbenigedd
Mae dibynadwyedd hefyd yn golygu ystyried arbenigedd ac enw da’r ffynhonnell.
Wrth benderfynu a yw dogfen yn gredadwy, mae’n bwysig ffurfio barn ynglŷn ag arbenigedd y person wnaeth ei hysgrifennu. Mae person sy'n meddu ar arbenigedd penodol yn cael ei alw'n awdurdod.
Mae enw da yn bwysig hefyd. Os yw awdur yn cael ei barchu, bydd ganddo enw da. Yn gyffredinol, mae pobl yn gallu dibynnu ar berson sydd ag enw da, ac bydd ganddynt hygrededd.
Enghraifft bywyd go iawn un
Robert Maxwell oedd pennaeth cwmni Mirror Group Newspapers ac roedd ganddo ddiddordeb personol yn y Blaid Lafur yn niwedd y ganrif ddiwethaf. Roedd rhai pobl yn awgrymu byddai darllenwyr papur newydd y Mirror yn fwy tebygol o bleidleisio dros Lafur ar sail y wybodaeth roeddent yn ei darllen - gwybodaeth nad oedd bob amser yn ddiduedd.
Enghraifft bywyd go iawn dau
Enghraifft o ffynhonnell ddibynadwy yw erthygl academaidd. Byddai Wicipedia yn enghraifft o ffynhonnell annibynadwy. Er bod Wicipedia yn fan cychwyn da er mwyn cael golwg gyffredinol ar rywbeth, mae angen gwneud yn siŵr fod y ffeithiau’n gywir drwy edrych ar ffynonellau eraill. Er enghraifft, mae’r ffeithiau am gystadleuaeth Eurovision Song Contest 2016 wedi ymddangos yn wahanol yn Wicipedia i’r hyn oedd i’w weld ar wefan swyddogol yr Eurovision Song Contest. Pa un fyddet ti’n fwyaf tebygol o’i gredu?
Cyfoes
Mae’n bwysig edrych ar ddyddiad y ffynhonnell. Mae gwybodaeth yn gallu dyddio, a gallai hyn olygu ei bod yn anghywir.
Enghraifft bywyd go iawn un
Pan fydd llywodraeth newydd yn cael ei hethol, bydd hi'n aml yn ceisio newid cyfreithiau'r wlad. Bydd hyn yn golygu bod unrhyw ffynonellau sy’n ymwneud â Cyfreithiau sy’n cael eu gwneud gan y llywodraeth. yn dyddio, ac o ganlyniad byddant bellach yn anghywir.
Mae gwaith ymchwil yn digwydd ar hyd yr adeg, ond hyd yn oed os oes gwybodaeth sy’n cefnogi Syniad cychwynnol ynglŷn â’r ateb i gwestiwn, sydd wedyn yn cael ei gefnogi neu ei wrthod, gan ddibynnu ar y dystiolaeth sy’n cael ei chasglu. mewn project, mae’n bwysig edrych ar y dyddiad cyhoeddi rhag ofn bod gwybodaeth fwy diweddar ar gael sy’n gwrth-ddweud yr ymchwil blaenorol.
Enghraifft bywyd go iawn dau
Mae’r llywodraeth yn cyhoeddi canllawiau sy’n nodi faint o unedau o alcohol mae’n ddiogel i oedolyn eu hyfed. Roedd y cyfanswm ar gyfer dynion yn 21 uned yr wythnos am flynyddoedd, ond yn 2016 cafodd y cyfanswm ei ostwng i 14 uned yr wythnos.
Perthnasol
Mae’n bwysig ystyried pa mor berthnasol yw’r ffynhonnell. Bydd y math o wybodaeth sydd ei angen hefyd yn effeithio ar berthnasedd y ffynhonnell.
Enghraifft bywyd go iawn
Os wyt ti angen y newyddion diweddaraf am ddigwyddiad, y ffynonellau gorau fyddai papurau newydd, gwefannau newyddion a rhaglenni newyddion ar y teledu. Fodd bynnag, os wyt ti angen gwybodaeth am effaith hirdymor digwyddiad, efallai byddai cylchgronau, cyfnodolion neu ddyddiaduron yn ffynonellau mwy priodol.
Defnyddiol
Mae angen i’r ffynhonnell wybodaeth fod yn ddefnyddiol hefyd. Mae angen iddi gynnwys gwybodaeth gredadwy a phriodol sy'n hawdd i'w deall.
Enghraifft bywyd go iawn
Byddai data hanesyddol yn ddefnyddiol wrth wneud ymchwil ar gyfer traethawd, ond efallai na fyddai’n ddefnyddiol wrth wneud ymchwil i ganfod barn pobl am gyfnod mewn hanes. Efallai hefyd bydd ambell ddogfen yn ymddangos yn berthnasol ar yr olwg gyntaf, ond ar ôl edrych yn fanylach arni yn mynd i gyfeiriad amherthnasol, felly nid yw’r ddogfen yn ddefnyddiol wedyn.